Y học cổ truyền (YHCT) gọi sỏi tiết niệu là chứng sa lâm, thạch lâm hoặc cát lâm, gồm các triệu chứng chủ yếu đau bụng, đau lưng, tiểu tiện ra máu, tiểu tiện khó… Nguyên nhân do thấp nhiệt kết ở hạ tiêu, làm cặn nước tiểu đọng lại, nhỏ gọi là sa, to gọi là thạch. Sa và thạch làm trở ngại đến việc bài tiết nước tiểu gây ra tiểu tiện khó, ứ lại gây đau. Thấp nhiệt còn gây sốt, huyết ứ trệ gây chảy máu.
Dưới đây là một số bài thuốc YHCT có tác dụng điều trị sỏi đường tiết niệu theo từng thể bệnh.
Điều trị thuốc YHCT cho các trường hợp sau:
Kích thước sỏi nhỏ hơn 1cm ở niệu quản; trên phim sỏi tương đối nhẵn; số lượng sỏi nhiều mà phương pháp phẫu thuật hoặc tán sỏi có thể không lấy hết được sỏi; chống tái phát; chức năng của thận bình thường hoặc tổn thương nhẹ, sỏi thường một bên; bệnh nhân không chịu nổi phẫu thuật vì tuổi cao, thể trạng suy.
Thể thấp nhiệt:
Nguyên nhân do ăn nhiều các thức ăn cay nóng béo ngọt hoặc nghiện rượu lâu ngày gây nên thấp nhiệt, thấp nhiệt lâu ngày làm cho cặn trong nước tiểu tụ thành sỏi. Biểu hiện tiểu ra máu, kèm theo đau quặn bụng, tiểu nhiều lần, buốt, miệng đắng họng khô, bụng dưới tức trướng, chất lưỡi đỏ, rêu vàng nhớt, mạch huyền hoạt.
Bài thuốc:
Bài 1: Kim tiền thảo 40g; tì giải, xa tiền tử mỗi thứ 20g; uất kim, trạch tả, ngưu tất mỗi thứ 12g; kê nội kim 8g. Sắc uống ngày một thang chia 3 lần.
Thể can uất khí trệ:
Nguyên nhân do tinh thần không thư thái, cáu giận tổn thương can, gây nên can uất khí trệ, khí trệ không tuyên thông uất hóa hỏa, hỏa uất ở hạ tiêu, ảnh hưởng khí hóa của bàng quang, mà dẫn tới tiểu tiện khó, đau, tiểu không hết bãi.
Biểu hiện: Tiểu tiện ra máu, đái buốt, đái dắt, ấn vùng then đau, ngực sườn đầy trướng, chất lưỡi tối hoặc có ban ứ huyết, mạch huyền sáp.
Bài thuốc:
Bài 1: Hoạt thạch 16g; thạch vĩ, tang bạch bì, phục linh, xa tiền tử, chi tử, kim tiền thảo mỗi thứ 12g; cam thảo, mộc thông mỗi thứ 6g.
Bài 2: Kim tiền thảo 40g; xa tiền tử 20g; ý dĩ 16g; ngưu tất 12g; đào nhân, chỉ xác, đại phúc bì, kê nội kim mỗi thứ 8g; uất kim 6g. Sắc mobile casino uống ngày một thang chia 3 lần.
Thể thận âm hư suy:
Sỏi lâu ngày không khỏi, thấp nhiệt gây hao thương chính khí, hoặc tuổi già, bệnh lâu ngày cơ thể bị hư nhược, hoặc tiên thiên bất túc, lao lực quá độ, dẫn tới thận âm suy hư, âm hư hỏa vượng, hư hỏa bức huyết vong hành gây nên tiểu tiện ra máu.
Biểu hiện: Tiểu tiện ra máu không ngừng, bụng dưới trướng đầy, lưng gối mềm yếu, đầu váng tai ù, triều nhiệt, ra mồ hôi trộm, chất lưỡi đỏ, rêu ít, mạch tế sác.
Bài thuốc: Kim tiền thảo 30g; hải kim sa, xa tiền tử, hoàng kì mỗi thứ 15g; tri mẫu, thục địa, trạch tả, đương quy, hoàng bá mỗi thứ 12g; kê nội kim, mộc thông mỗi thứ 9g; cam thảo, sơn thù mỗi thứ 6g. Sắc uống ngày một thang chia 3 lần.
Những điểm cần lưu ý trong quá trình điều trị: Uống nhiều nước: 1,5 – 3 lít/ ngày; điều chỉnh pH nước tiểu duy trì ở mức 5 – 7; sỏi urat hạn chế ăn thịt, làm nước tiểu kiềm bằng uống thêm bicacbonat; sỏi oxalat hạn chế ăn cua ốc cá; sỏi photphat hạn chế ăn trứng sữa, làm nước tiểu toan bằng uống cam chanh.
Theo Suckhoedoisong